Zaćmienie

Ekspedycja na obserwacje
obrączkowego zaćmienia Słońca - "Islandia 2003"

Data obserwacji:

31 maja 2003 roku
Miejsce obserwacji: Islandia, Półwysep Tjornes, współrzędne 66o07' 51'' N , 16o 57' 21'' W
Obserwatorzy: Tymon Kretschmer, Lidia Popowicz, Ksawery Skąpski
Instrumenty: MTO 1000/10+telekonwerter 2x,
pyranometr, pyrheliometr, pyrradiometr, termometr
Warunki pogodowe: 90% zachmurzenie

 

Sponsorzy;

31 maja 2003 - zaćmienie;

Zaćmienie - zdjęcia;

Notatki z wyprawy;

Trasa wyprawy;

Obserwacje meteorologiczne;

Przedstawiamy Państwu firmy, których wspaniałomyślność, zrozumienie i zaangażowanie pozwalają na przygotowanie VI ekspedycji obserwacyjnej na Obrączkowe Zaćmienie Słońca. Firmy te wspierają popularyzację astronomii w Polsce, umożliwiają rozwinięcie działalności placówki oświatowej pracującej z dziećmi i młodzieżą, a w końcu, co nie jest bez znaczenia, umożliwiają realizację marzeń. Cieszymy się, iż nam się udało i życzymy wszystkim, by przy realizacji odważnych planów, których nie można spełnić samodzielnie, spotykali takich ludzi jak Oni!

WAWA Taxi

Fiat

IMGW
Patronat naukowy



    9 czerwca 2003 roku zakończyła się szósta wyprawa obserwacyjna na zaćmienie Słońca, zorganizowana przez Młodzieżowe Obserwatorium Astronomiczne w Niepołomicach i Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej - patrona naukowego wyprawy. 31 maja nastąpiło zaćmienie, które z terenów Islandii i Grenlandii widoczne było jako obrączkowe. Z racji łatwiejszej i mniej kosztownej drogi do Islandii, MOA wyjechało właśnie do tego kraju.

    Program obserwacyjny obejmował rejestrację zjawiska na kliszy fotograficznej oraz taśmie video, a także pomiary meteorologiczne, których celem było określenie zmian promieniowania bezpośredniego i rozproszonego, wywołanych spadkiem dostawy energii do powierzchni Ziemi, jak również wyznaczenie bilansu promieniowania oraz pomiar temperatury.

    Pierwotnie obserwacje planowaliśmy prowadzić w niewielkim, portowym miasteczku Raufarhöfn w północno-wchodniej części wyspy. 29 maja, kiedy dotarliśmy do wyznaczonego punktu, pogoda zaskoczyła nas bardzo - było słonecznie i bezchmurnie, co w Islandii jest rzadko spotykane. Dzięki wsparciu Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej otrzymaliśmy jednak prognozy, mówiące, iż w naszym kierunku z południowego-zachodu przemieszcza się front niżowy mogący za kilkanaście godzin dotrzeć do nas i skutecznie uniemożliwić obserwację zaćmienia. Wieczorem 30 maja rozmawialiśmy z grupą Francuzów, którzy podobnie jak my przybyli do Islandii specjalnie by obserwować zaćmienie. Przeglądali oni systematycznie od dwóch dni lokalnie podawane prognozy pogody i zasugerowali przemieszczenie się na zachód od Raufarhöfn – na półwysep Tjörnes, oddalony o około 200 kilometrów, gdzie szanse na pogodne niebo wzrastają. Rzeczywiście – 30 maja niebo nad Raufarhöfn zasnuło się gęstymi, warstwowymi chmurami, grożącymi w każdej chwili deszczem. Późnym wieczorem zapadła decyzja o zmianie lokalizacji. Czasu nie było wiele ponieważ wyjechaliśmy o 23.30, a zaćmienie rozpoczynało się o 3.05 nad ranem. Niekoniecznie trzymając się przepisów gnaliśmy więc na zachód, najnowszym w ofercie Fiata – samochodem Ulysse van 2.2 JTD (w tym miejscu należą się ogromne podziękowania firmom WAWA TAXI oraz FIAT AUTO POLAND, ponieważ bez ich współudziału nie mogliby Państwo czytać tej relacji, a my chwalić się kolejnym sukcesem).

    Gdy dotarliśmy do półwyspu na godzinę przed wschodem Słońca (godz. 2.22) zobaczyliśmy jego łunę i dostatecznie duży obszar nieba wolny od silnego zachmurzenia. Rozpoczęliśmy więc szybkie rozstawianie sprzętu i nerwowe spoglądanie na zegarek i niebo.

    W czasie trwania zjawiska pogoda nie była idealna lecz zalegające i bardzo powoli przemieszczające się chmury pozwoliły na rejestrację fazy częściowej przed maksimum oraz najważniejszej dla nas fazy obrączkowej. Dzięki zachmurzeniu, działającemu jak naturalny filtr, możliwe było fotografowanie Słońca bez przygotowanych zabezpieczeń. Niestety faza częściowa po maksimum zaćmienia przysłonięta została przez chmury. Ogarnęła nas jednak wielka radość bo trudy przygotowań i podróży opłaciły się. Pomimo niewidocznego już Słońca, kontynuowaliśmy pomiary meteorologiczne do 1 godziny po zakończeniu zaćmienia.
    
    Ekspedycje obserwacyjne posiadają również charakter ogólnogeograficzny i poznawczy. Nie sposób wyjechać na Madagaskar, do RPA czy Islandii i nie poznać, o ile to możliwe, regionu, do którego podróżuje się wiele godzin. Islandia poraziła nas (w dobrym tego słowa znaczeniu) przestrzeniami i bliskością wnętrza Ziemi (gejzery, fumarole, gorące źródła, rozległe obszary pokryte lawą). Niesamowite są chmury, nieustannie właściwie pozostające na niebie oraz zmienność pogody. Wszędzie pełno płynącej wody, w postaci rozmaitej wielkości wodospadów, strumieni i rzek. Zachwycają przybrzeżne jeziora i fiordy, zwierzęta i rośliny. Wszystko zachwyca...

     VI ekspedycja zakończona. Mamy silne podstawy by wierzyć, iż to nie koniec. Zaćmień jest w przyszłości wiele, a zapał do ich organizowania wzrasta z wyjazdu na wyjazd.

Tymon Kretschmer (MOA)


Zamieszczamy zdjęcia obrączkowego zaćmienia Słońca. Zdjęcia można powiększyć klikając na miniaturkach.


i kilka minut potem...


31.05.2003 godz. 24.30
O godzinie 23 czasu lokalnego (w Polsce 1 w nocy) zapadła grupowa decyzja z szybkiej zmianie lokalizacji miejsca obserwacji. Po konsultacjach prowadzonych telefonicznie z przedstawicielem Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej ustaliliśmy, iż system chmur opisywany w poprzedniej relacji skutecznie uniemożliwi rejestrację zaćmienia w Raufarhofn. Spotkaliśmy również grupę Francuzów, która podobnie jak my przybyła na Islandię specjalnie w celu obserwacji zjawiska. Bardzo stanowczo zasugerowali przemieszczenie się na zachód od Raufarhofn. I rzeczywiście - nad miejscem pierwotnie przez nas wybranym, od kilku godzin zalegają chmury warstwowe, przekreślające je. Jedziemy teraz z prędkością 130 km/h na zachód, obserwując niebo, kompas i mapę. Do przejechania mamy ok. 200 kilometrów...

Godz. 1.30
Jesteśmy w nowym punkcie obserwacyjnym. To spore wzniesienie na Półwyspie Tjornes, jedyne miejsce w zasięgu wzroku gdzie na horyzoncie jest stosunkowo niewiele chmur. Nowe współrzędne to 66 07 51 N i 16 57 21 W, Słońce wschodzi tu o 2:22. Faza częściowa zaćmienia rozpoczyna się o 3:06:51, faza obrączkowa o 4:01:46, zaćmienie kończy się o 5:01:44. Zjawisko "rozgrywa się" na wysokości pomiędzy 0.9 a 8.5 stopnia. Decydujemy się tu pozostać. Oprócz nas jest tu kilka samochodów, a w odległości 100 metrów całkiem spora grupa osób. Przerywam pisanie bo zaćmienie czeka...

15 minut do wschodu Słońca
15 minut do wschodu Słońca
 

Stanowisko obserwacyjne, w głębi samochód łowców zaćmień z Anglii
Stanowisko obserwacyjne,
w głębi samochód łowców zaćmień z Anglii

Fotografujemy fazę częściową zaćmienia
Fotografujemy fazę częściową zaćmienia

10 minut do fazy obrączowej
10 minut do fazy obrączowej
 

Mimo złudzenia, niebo za nami jest zupełnie zachmurzone
Mimo złudzenia, niebo za nami jest zupełnie zachmurzone

W oczekiwaniu na rozstąpienie się chmur
W oczekiwaniu na rozstąpienie się chmur

4.30
Już po fazie obrączkowej! To wspaniałe zjawisko!!! Udało się! Mimo nieciekawych prognoz obserwacja pomyślna! Dużo by tu pisać o nerwach i niepewności, które nam dziś towarzyszyły! Zaćmienie rozpoczęło się idealnie w zgodzie z efemerydami. Jeszcze przed wschodem Słońca ponownie uruchomiliśmy meteorologiczne urządzenia pomiarowe. Słońce podniosło się najpierw z ponad niezbyt wysokiego wału chmur zalegającego nad morzem, było piękne, pomarańczowe i mocno spłaszczone. Filtry których używaliśmy okazały się zbyt mocne na nisko wiszące Słońce, którego blask dodatkowo osłabiały chmury. Było jednak zbyt jasne by fotografować bez zabezpieczeń. Odczekaliśmy więc (z wielkim bólem i złością) aż podniesie się wyżej. Wokół niego przechodziły chmury rozświetlone na żółto, pomarańczowo i czerwono, poniżej stał w miejscu wał granatowo-stalowy. Fotografowanie fazy częściowej początkowo przebiegało bez chmurnych zakłóceń, po kilkunastu minutach Słońce schowało się jednak zupełnie. Nie powiem, że straciliśmy nadzieję, ale opadły nas wątpliwości. Staliśmy więc i biliśmy się z myślami czy nie wsiąść w naszego Fiata Ulysse i mając jeszcze kilkanaście minut do fazy obrączkowej jechać gdzieś poniżej chmur. Zostaliśmy jednak bo horyzont nie zachęcał do biegu na złamanie karku. W pewnej chwili na 4-5 minut przed "kulminacją" Ksawery powtórzył nagle tekst z zaćmienia w Afryce: "wiesz, że zaraz wyjdzie?!" Powiedział tak bo ponad Słońcem w chmurach zarysowała się szczelina, do której zmierzała mocno zaćmiona jego tarcza. I rzeczywiście - po mniej więcej dwóch minutach zobaczyliśmy Słońce na moment przed rozpoczęciem fazy obrączkowej. Nie było zupełnie przejrzyście lecz to dobrze bo mogliśmy zdjąć filtry... Rozpoczęło się ponad trzy i półminutowe zjawisko, dla którego tu przyjechaliśmy. Radość ogromna!

Podsumowując, mamy: kilka rolek zdjęć, półgodzinny film z kamery cyfrowej i szereg danych meteorologicznych. Nawiązaliśmy także kontakt, wymieniając adresy, z parą pięćdziesięcioletnich Anglików jeżdżących na zaćmienia po całym świecie.

Teraz musimy się wyspać bo ostatnie dwie noce mamy właściwie kompletnie "na chodzie". Nie będzie to łatwe ponieważ panuje tutaj obecnie dzień polarny i Słońce zachodzi na około dwie godziny, w związku z czym całą dobę jest jasno.

I jeszcze jedna ważna sprawa: WIELKIE UKŁONY dla WAWA TAXI i FIAT AUTO POLAND. Bez Nich nie moglibyśmy się chwalić kolejnym sukcesem! Składamy również bardzo serdeczne podziękowania dla Państwowej Służby Hydrologiczno-Meteorologicznej IMGW za ciągłe dostarczanie informacji synoptycznych.

Pozdrawiamy Polskę serdecznie i do zobaczenia! Wracamy promem wypływającym z Islandii 5 czerwca.


Trasa Wyprawy

Trasa naszego przejazdu

Opracowanie tekstu : T. Kretschmer, L. Popowicz, K. Skąpski
Strona WWW: T. Kretschmer, D. Pasternak


Strona główna | O obserwatorium | Niebo - aktualności | Nasze obserwacje | Nasza galeria
Pokazy, odczyty | Plany | Kronika MOA | Konkursy | Pogoda | Linki | Nasze banery
Sekcje MOA: Astronomiczna | Multimedialna | Informatyczna | Internetowa | Fotograficzna | Szachowa | Sportowa | Motocyklowa
Kontakt: moa@home.pl | Jak dojechać | Warunki reklamy | Dla sponsorów | Nasi Sponsorzy

Znajdujesz się na stronach Młodzieżowego Obserwatorium Astronomicznego w Niepołomicach